Њисоботи соли 2013

Њисоботи

Корњои илмї- тадќиќотии факултети њуќуќшиносии Донишгоњи милли Тољикистон барои соли 2013

 Пешгуфтор

Соли 2013 яке аз солњои бобарор ва пурсамари корњои илмї-тадќиќотї барои факултети њуќуќшиносї мебошад. Устодони факултет дар соли њисоботї бањри иљроиши корњои илмї-тадќиќотї ва омодасозии кадрњои баландихтисос дар соњаи њуќуќшиносї њиссаи арзандаи худро гузоштанд. Њамаи ин натиљањои назаррас барои мукаммал намудани кори таълим ва такмили ќонунгузории љумњурї истифода хоњанд шуд.

Равандњои илмии фаъолияти илмї-тадќиќотии факултети њуќуќшиносї гуногунљабња буда, он ба масъалањои гуногуни назария ва таърихи давлат ва њуќуќ, масоили гуногуни соњањои њуќуќи Љумњурии Тољикистон ба монанди њуќуќи гражданї, њуќуќи оилавї, њуќуќи соњибкорї ва тиљорат, њуќуќи андоз, њуќуќи молия, њуќуќи љиноятї, мурофиаи гражданї, њуќуќи судї ва назорати прокурорї, њуќуќи байналхалќии оммавї, њуќуќи байналхалќии хусусї, њуќуќи замин, њуќуќи таъминоти иљтимої, њуќуќи экологї ва ѓайрањо бахшида шудааст.

Дар соли њисоботї дар факултет шумораи умумии устодон 126 нафарро ташкил дод, ки барои иљрои корњои илмї-тадќиќотї 103 нафари онњо љалб кард шудаанд. Дар ќатори онњо, 11 нафар докторони илм – профессорон, ки аз онњо 2 нафарашон академики АИ ЉТ, 58 нафар номзади илмњои њуќуќ, дотсентон (аз он љумла 8 нафар зан), 11 муаллими калон ва 43 нафар ассистент фаоълият доранд. Устодон Холиќов Р., Љамшедов Љ., Љањонгири С., Мањмудов М., Сафиева М., Ќурбонов Љ., Љалолов Х., Зокиров Б., Салоњиддинов В. дар КИТ - и  соли 2013 иштирок надоштанд. Боиси сарфарозии њамаи устодон ва кормандони факултет аст, ки дар соли равон декани факултети њуќуќшиносї бо Ордени Шараф дараљаи 2 ва устоди факултет дотсент Сангинов Д.Ш. ба љоизаи давлатии олимони љавон дар соњаи илм ва техника ба номи Исмоили Сомонї ќадршиносї гардиданд.

Соли 2013 ба чорабинињои муњими сиёсии кишвар аз ќабили таљлили 20 солагии артиши миллї, рўзи Вањдати миллї, 22-юмин солгарди истиќлолияти давлатї, рўзи ќабули Конститутсия (Сарќонун), бахшида ба соли байналмилалии њамкорињои об ва Дањсолаи  байналхалќии амалиёти «Об барои њаёт» (солњои 2005-2015) тањти унвони «Об ва тамаддуни инсонї» ва ѓ. рост омад. Ба ин муносибат мутобиќи наќшаи Раёсати Донишгоњи миллии Тољикистон дар факултети њуќуќшиносї як ќатор чорабинињои муњим  баргузор гардид. Дар асоси наќшаи конференсињои Донишгоњи миллии Тољикистон ва чорабинињои дар боло зикргардида дар факултети њуќуќшиносї якчанд конференсињо ва мизњои мудаввар гузаронида шуд. Чунончи:

Дар асоси наќшаи мањфили илмиву фарњангии «Зењн» дар мавзўи «Наќши Ќуввањои мусаллањи Љумњурии Тољикистон дар таъмини бехатарии мамлакат ва тањкими истиќлолияти давлатии Љумњурии Тољикистон бахшида ба 20 солагии таъсисёбии Артиши миллии Тољикистон рўзи 22 феврали соли 2013 дар факултети њуќуќшиносї мизи мудаввар баргузор гардид.

Рўзи 16 майи соли 2013 дар факултети њуќуќшиносї конференсияи илмї – амалии љумњуриявї дар мавзўи «Тадбирњои баланд бардоштани маърифати њуќуќии шањрвандон, пешгирии љинояткорї, тањкими ќонуният ва тартиботи њуќуќї дар шароити љањонишавї дар Тољикистон» дар заминаи Паёми Президенти Љумњурии Тољикистон баргузор гардид. Конфронси мазкур тањти роњбарии собиќ муовини ректори ДМТ оид ба илм профессор М.Б. Каримов ва декани факултети њуќуќшиносї дотсент Э.С. Насурдинов баргузор гардид, ки дар он мушовири давлатии Президенти Љумњурии Тољикистон оид ба сиёсати њуќуќї Љ. Давлатов, мудири шўъбаи назорати дастгоњи иљроияи Президенти ЉТ А. Ѓоибназаров, Л. Нусратов мушовири калони муовини якуми раиси маљлиси намояндагони Маљлиси олии ЉТ, Ф. Раупов муовини сардори Раёсати тафтиши парвандањои љиноятии махсусан муњими Прокуратураи генералии ЉТ, С. Бањриддинов муовини якуми директори Маркази миллии ќонунгузории назди Президенти ЉТ, Ш. Шарипов сарнозири Раёсати пешгирии коррупсияи Агентии назорати давлатии молиявї ва мубориза бо коррупсияи ЉТ, С. Куканов ёрдамчии судяи Суди конститутсионии Љумњурии Тољикистон иштирок ва маърўза карданд. Дар кори конференсияи мазкур 11 маърўза шунида шуд.

Рўзњои 20 ва 21 майи соли 2013 дар ДМТ конференсияи љумњуриявии илмию назариявии њайати устодону кормандон ва донишљуёни Донишгоњи миллии Тољикистон бахшида ба соли байналмилалии  њамкорињои об ва Дањсолаи байналхалќии амалиёти «Об барои њаёт» (солњои 2005-2015) тањти унвони «Об ва тамаддуни инсонї» баргузор гардид. Дар факултети њуќукшиносї бошад, конференсияи мазкур рўзи 21 май тањти роњбарии декани факултети њуќуќшиносї дотсент Э.С. Насурдинов баргузор гардид. Мувофиќи барнома дар бахши њуќуќшиносї 6 маърўзаи устодон шунида шуд. Маърўзањо хеле актуалї буданд ва онњо бевосита ба проблемаи об бахшида шуда буд. Аз љумла, Д.Ш. Сангинов - мудири кафедраи њуќуќи соњибкорї ва тиљорат, н.и.њ, дотсент дар мавзўи «Баъзе аз масоили шартномаи истифодабарии об»; Њ.М. Саидов - асситенти кафедраи њуќуќи гражданї дар мавзўи «Хусусиятњои муносибатњо вобаста ба амалисозии њуќуќи шањрвандон ба истифодабарии об»; Ф.Ф.  Идиев - номзади илмњои њуќуќ, ассистенти кафедраи њуќуќи байналхалќї дар мавзўи «Рељаи њуќуќии дарёњои  байналмилалї»; А.М. Мирзоев ассистенти кафедраи њуќуќи байналхалќї дар мавзўи «Баъзе аз масоили истифодабарии захирањои обї-энергетикии дарёњои фароњудудї дар Осиёи Марказї»; Шарипова З.А. – муаллимаи калони кафедраи забонњои хориљї дар мавзўи «Вклад немецких специалистов в строительстве малых ГЭС Таджикистана»; З.Ю. Назарова - дотсенти кафедраи забонњои хориљї дар мавзўи «Об – манбаи њаёт» маърўза карданд.

Рўзи 19 июни соли 2013 дар факултети њуќуќшиносї тибќи фармоиши ректори Донишгоњи миллии Тољикистон аз 17.06.2013с. тањти №164-09 конференсияи илмї – амалии љумњуриявї дар мавзўи «Наќши Вањдати миллї дар ташаккули давлатдории миллї» бахшида ба рўзи Вањдати миллї гузаронида шуд. Конфронси мазкур тањти роњбарии декани факултети њуќуќшиносї дотсент Э.С. Насурдинов баргузор гардид, ки дар кори он намоянагони Вазорати адлия, Вазорати корњои дохила, Суди конститутсионї, Суди олї, Прокуратураи генералї ва воситањои ахбори омма иштирок карданд. Дар кори конференсияи мазкур 7 маърўзањо  шунида шуд.

Конференсияи  илмї-амалии љумњуриявї дар мавзўи «Проблемањои таъмини ќонуният, њифзи њуќуќу озодињои инсон ва ташаккули низоми њуќуќї дар замони истиќлолияти давлатї» бахшида ба 22-юмин солгарди истиќлолияти давлатї рўзи 5 сентябри соли 2013 дар факултети њуќуќшиносї баргузор гардид. Дар кори конфронс маърўзаи 7 нафар иштирокчї шунида шуд.

Дар факултет 10 октябри соли 2013 њаммоиши илмї (миззи муддавар) оид ба муаррифии китобњои дарсї ва тафсир ба КМГ ЉТ  баргузор гардид.

Дар заминаи кафедраи њуќуќи конститутсионї рўзи 22 октябри соли 2013 конференсияи илмї-амалии љумњуриявї дар мавзўи Наќши Конститутсия (Сарќонун) – и ЉТ дар ташаккули низоми њуќуќии Тољикистон» кафолатдињандаи њуќуќу озодињои инсон ва шањрванд»- баргузор гардид. Дар кори конференсияи мазкур  6 нафар маърўза карданд.

Њамчун анъанаи њамасола дар факултет конференсияи апрелии илмии устодон ва донишљўён доир гардид. Конференсияи илмї-назариявї, имсол санањои 16 то 19 апрели соли 2013 бахшида ба «Эъломияи СММ оид ба дањсолаи байналхалќии наздиксозии фарњангњо (солњои 2013-2022)» баргузор гардид. Мувофиќи барнома аз 111 маърўзаи устодон пешнињод шуда, 104 маърўза тибќи барнома ва 3 маърўзаи иловагї шунида шуд. Бо сабабњои гуногун 7 нафар устодон натавонистанд дар кори конференсия иштирок намоянд. Дар натиљаи конференсия маърузаи 12 нафар устодон бењтарин дониста шуда, барои ќадрдонї ба раёсати донишгоњ пешнињод гардиданд.

Њамчунин дар моњи декабри соли љорї дар заминаи кафедраи њуќуќи инсон ва њуќуќшиносии муќоисавї конференсияи байналмилалї бахшида ба 65 - солгарди ќабули Эъломияи њуќуќи башар ва дар заминаи кафедраи њуќуќи судї ва назорати прокурорї бошад мизи мудаввари донишгоњї дар мавзўи «Ислоњоти судї дар ЉТ» баргузор хоњад гашт.

Илова ба наќшаи ќонфреренсияњои соли 2013 бо ташаббуси садорати факултет њар моњ «Семинарї илмї-назариявии њайати профессорон ва пажуњишгарони љавони факултети њуќуќшиносии ДМТ баргузор мегардад, ки дар он масоили њуќуќии замони муосир тањлилу баррасї мегарданд.

Њамин тариќ,  дар давоми соли њисоботї дар факултет 13 конфронси љумњуриявї, 11-донишгоњї 3 - семинарї илмї-назариявї, 5 - мизи мудаввар баргузор гардидааст.

Ба ѓайр аз ин устодони факултет дар конференсияњои байналмилалї ва љумњуриявї дар мавзўи «Баробарњуќуќии занон ва кафолатњои он», 27-28 апрели соли 2013, дар толори мењмонхонаи «Њаёт», конфронси љумњуриявї дар мавзўи «Вазъи имрўза ва дурнамои озодии воситањои ахбор дар Тољикистон», 3 майи соли 2013 дар «Кохи Вањдат», конференсияи байналмиллалии илмї-амалї дар мавзўи: «Њамкорињои байналмиллалї дар самти муќовимат ба љиноятњои муташаккили трансмиллии нашъаљалобї». Душанбе, 10 апрели  соли 2013, семинари илмию амалиявии љумњуриявї дар мавзўи «Хусусиятњои хоси истењсолоти судї дар Љумњурии Тољикистон». Душанбе, 10-11 сентябри соли 2013, конференсияи љумњуриявї дар мавзўи «Гражданское право и его роль в формировании гражданского общества» (30. 04. 2013с. ДСТР), конференсияи байналмиллалї дар мазўи «Њуќуќи гражданї ва муносибатњои корпоративї» (Алмаато, Ќазоќистон, конференс - маљлисгоњи мењмонхонаи «Рахат Палас»), бахшида ба 90 - солагии олими варзида Юрий Григорьевич Басин, конференсияи љумњуриявии «Проблемањои геополитикии Осиёи Марказї», 25. 06. с. 2013, ИФСЊ АИ ЉТ, конференсияи байналхалќї дар мавзўи «Правовое и процедурные стнадарты обращения с беженцами», ки аз љониби намояндаи Раёсати Комиссаари Олии СММ оид кор бо гурезањо дар якљоягии Шўрои даниягї оид ба ба гурезањо. Душанбе, 23 январи 2013, иштирок намуда, баромад карданд.

Бо маќсади ба амал баровардани њамкориҳои дуҷониба факултети њуќуќшиносї бо донишгоњњо, марказҳои илмию тадқиқотии ҷумҳурӣ ва дигар давлатњо алоқањои устувори илмиро ба роњ мондааст. Аз он ҷумла, имрӯз факултет бо Институти фалсафа, сиёсатшиносї ва њуќуќи  Академиям илмњои Ҷумҳурии Тоҷикисон, Донишгоҳи давлатии ш. Москва ба номи М.Н. Ломоносов (МГУ), Донишгоњи давлатии Лингвистикаи шањри Москва, Донишгоњи давлатии дустии халќњои Россия, Донишгоњи давлатии Санкт-Петербург, Донишкадаи ш.Тошканд, Донишгохи Миллии Қазоқистон, Донишгоњи Бремен (Олмон), Донишгоњи славянии Россия - Ќирѓизистон ва ѓайра алоќаи зичи илмиро доро мебошад.

Натиљаи ин њамкорињост, ки як нафар устоди кафедраи њуќуќи љиноятї дотсент Н.Б. Азимов дар Донишгоњи Лингвистикаи шањри Москва дифои рисолаи докторї ва як нафар устоди кафедраи њуќуќи конститусионї Р.Н. Марифхонов дар Донишгоњи давлатии дўстии халќњои Россия дифои рисолаи номзадї намуданд.   

Њамчунин  декани факултети њуќуќшиносї дотсент Э.С. Насурдинов дар љашни 20 – солагии таъсисёбии Донишгоњи славянии Россия-Ќирѓизистон иштирок намуданд. Мудири кафедраи њуќуќи гражданї профессор Ш.К. Ѓаюров 13 - 14 майи с. 2013 дар конференсияи байналмиллали «Њуќуќи гражданї ва муносибатњои корпоративї» (Алмаато, Ќазоќистон, конференс - маљлисгоњи мењмонхонаи «Рахат Палас»), бахшида ба 90 - солагии олими варзида Юрий Григорьевич Басин (дар доираи хонишњои њарсолаи сивилистї) иштирок ва баромад намуданд. Ассистенти кафедраи њуќуќи байналхалќї Љ.С. Ќурбонов  сафари илмї ба шањри Москваи Федератсияи Руссия ва иштирок дар конференсияи «Хониши Блищенко» санаи 11-13 апрели соли 2013 дар Донишгоњи давлатии дустии халќњои Россия (РУДН). Дотсентони њамин кафедра А.М. Абдухолиќов иштирок дар Конгреси њуќуќии АвроОсиё (Россия) ва маърўза дар мавзўи «Сотрудничество Республики Таджикистан с государств-членов ЕвпАзЭС, ШОС и ЕС в условиях ВТО» // Европейско-Азиатский Правовой Конгресс, седьмая сессия с 6-7 июня 2013 года, г. Екатеринбург РФ ва У.Х. Бобоев 17-23 феврали соли 2013 дар шањри Вена (Австрия), 6-30 июни соли 2013 дар шањри Брюссели Бельгия 1.09. то 1.11.2013 дар  шањри Дењлии Њиндустон такмили ихтисосро гузашт.

Самаранокии корњои илмї-тадќиќотии факултети њуќуќшиносиро иштироки фаъолонаи устодони факултет дар конференсияњои байналњалќї, љумњуриявї ва донишгоњї нишон медињад. Дар соли њисоботи устодони факултет  дар конференсияњои байналхалќї  32 (соли 2012-27), љумњуриявї 71 (соли 2012-58) ва дар 65 (соли 2012-52) конференсияњои умумидонишгоњї баромад  кардаанд.  

Яке аз самтњои фаьолияти илмї-тадќиќотии устодони факултетро аспирантура ташкил медињад. Дар факултети њуќуќшиносї 47 (2012 - 42) нафар аспирант тањсил менамояд, ки аз ин шумора 16 (2012-15) нафар дар шуъбаи рўзона ва 31 (2012-27) нафари боќимондаро аспирантони  шуъбаи  ѓоибона ташкил дода, 10 нафари онњо шањрвандони хориљї (ЉИЭ) мебошанд. Дар факултет 57 унвонљў тањсил менамоянд, ки 10 нафари онро шањрвандони ЉИЭ ташкил медињанд. Аз њисоби устодони факултет се нафар устодон (Саидов Ш.Н., Камолов З.А., Њимматов Њ.Н.)  дар  докторантура тањсилро оѓоз карданд.

Боиси хушнудист, ки соли љорї устоди кафедраи њуќуќи љиноятї дотсент Н.Б. Азимов дар санаи шашуми июни соли 2013 рисолаи докториашро дар мавзўи «Теоретические основы имплементации норм международного права в угловной законодательстве Республики Таджикистан» бо ихтисоси 12.00.08 - њуќуќи љиноятї, криминалогия, њуќуќи иљрои љазои љиноятї бо роњбарии аъзо кореспонденти Академияи илмњои ФР, њуќуќшиноси шоистаи ФР, профессор Шулепов Н.А. дар Шўрои диссертатсионии Донишгоњи давлатии Лингвистикаи шањри Москва дифоъ намуд. Ба ѓайр аз ин устоди кафедраи њуќуќи конститутсионї Р.Н. Марифхонов дар мавзўи «Проблемы правового регулирования административных процедур В Республики Таджикистан» зерии роњбарии доцент Волков А.М. аз рўи ихтисоси 12.00.14 – њуќуќи маъмурї, њуќуќи мурофиаи маъмурї дар Шўрои диссертатсионии назди Донишгоњи дустии халќњои ФР рисолањои номзадиашонро њимоя намуд. Њамзамон устодони факултети њуќуќшиносї И.Ѓ. Ањмедљонов, Э.Д. Кабутов, И.Миралиев, С.К. Ризоева, Н.Ш. Ќурбоналиев, Г. Юлдошева иљозати кафедрањои дахлдорро барои њимоя намудани рисолаи номзадї гирифтанд.       

Њамин тариќ, дар соли сипаригардида 1 рисолаи докторї ва 1 рисолањои номзадї (љамъ 2 рисола) аз љониби устодони факултет њимоя гардиданд.  Шаш нафар устодон бошанд барои њимоя иљозат гирифтанд.

Дар соли љорї устодони факултет дар барномањои телевизионї ва радио вобаста ба масъалањои сиёсї, муњокимаи лоињаи ќонунњо ва ќабули онњо дар мавзўњои гуногун баромадњо намуданд. Аз љумла бахшида ба рўзњои, Артиши миллї, Вањдати миллї, истиќлолияти давлатї, Забон, ќабули Конститутсия (Сарќонун), интихоботи Президенти Љумњурии Тољикистон ва ѓайра  аз љониби устодони факултет Э.С. Насурдинов, Ш.К. Ѓаюров, Д.Ш. Сангинов, И.Р. Шодиев, Б.А. Сафаров, М.Н. Раљабов, И.Т. Мањмудов, Д.С. Сафаров, Ќ.Б. Ќурбонов, У.А. Азизов, А.Д. Ѓафуров, И.И. Камолов, Э.Д. Кабутов, П.З. Мирзоев ва ѓайра  дар телевизиони давлатии Сафина, Шабакаи аввал, Љањоннамо, Бањористон баромад намуданд.

1. Қисми I.

Дар соли њисоботї, ки марњилаи 3-юми наќшаи корњои илмї-тадќиқотии солњои 2011-15 ба шумор рафта, корњои илмї дар 10 кафедра аз рўи 6 - самт, 11 - масоил ва 11 - мавзўъњои илмї мавриди баррасї ќарор дода шуд. Равандњои илмии фаьолияти илмї-тадќиќотии факултети њуќуќшиносї чунинанд:

I. Самтњо

- Ќонуниятњои умумии ташаккул, инкишоф ва амали давлат ва њуќуќ;

- Такмили асосњои њуќуќї-конститутсионии Љумњурии Тољикистон,    вазъи њуќуќии   инсон  ва  шањрванд, шаклњои демократия,  ташкил ва   фаъолияти маќомоти давлатї;

         - Дурнамои инкишофи њуќуќи соњибкорї, кишоварзї, молия, андоз ва мењнат;

         - Инкишофи њуќуќи судї ва назорати прокурорї дар Љумњурии Тољикистон.  Омўзиши љинояткорї дар Љумњурии Тољикистон.

- Рушд ва инкишофи њуќуќи наќлиёт, кишоварзї ва њуќуќи истифодаи сарватњои табиї;

         - Тањлили сохторї-функсионалии забон дар доираи алоќаи људошавандаи он бо фаъолияти касбии донишљўён.

1.1. Масоил

- Проблемањои таърихї-њуќуќї ва умуминазариявии давлат ва њуќуќ: таърих ва имрўз;

- Инкишофёбии ќонунгузории љиноятии ЉТ дар бораи љавобгарии барои таљовузкорї ба моликият ва тафтиши ин љиноятњо;

- Мустањкам намудани асосњои сохтори конститусионї, такмили демократия,  њуќук ва озодињои инсон ва шањрванд,  ташкил  фаъолияти маќомоти давлатї;

- Проблемањои назариявии баъзе масъалањои муњими њуќуќи гражданї;

 - Мувофиќакунонии танзими умумї ва хусусї - њуќуќии муносибатњо дар бахши соњибкорї ва татбиќи мењнат;

 - Такмили назария, батанзимдарории њуќуќии ташкил ва фаъолияти маќомоти њифзи њуќуќ, коркади роњу василањои таъмин намудани суди одил, назорати прокурории босамар, пешгирї намудани љинояткорї, расонидани ёрии њуќуќї;

 - Танзими шартномавии муносибатњои байналхалќии хусусї;

- Фаъолияти њуќуќэљодкунии ташкилотњои байналхалќї.

 - Мукаммалгардонии санадҳои меъёрї-ҳуқуқии Љумҳурии Тољикистон дар  соҳаи ҳимояи ҳуқуқи инсон;

- Рушд ва инкишофи танзими  хусусї - њуќуќї ва умумї-њуќуќии муносибатњо дар соњаи наќлиёт, кишоварзї, экологї ва замин;

- Забон – њамчун системаи бисёртаркиба, дорои функсияи иљтимоии муњити муошират;

1.1.1. Мавзўъњои илмї:

1. Пањлўњои таърихї-њўкуќї ва  проблемањои умуминазариявии инкишофи давлативу њуќуќии Тољикистон (Роњбари илмї: д.и.њ., академик Тоњиров Ф.Т. ва д.и.њ., профессор Сотиволдиев Р.Ш). Соли 2013 марњилаи 3-юми баррасии мавзўъ ба њисоб рафта дар ин давра устодон тањќиќи таърихї-њуќуќї ва умуминазариявии давлат ва њуќуќ, рўшан намудани ќонуниятњои умумии ташаккул, инкишоф ва амали воќеияти давлативу њукуќї, самтњо ва дурнамои инкишофи низоми давлативу њуќуќии Тољикистони соњибистиклол дар шароити љањонишавї ва њамгироии њукуќї, тањлили санадњои меъёрии њукуќї, љавобгарии њуќуќї, фарњанги њуќуќї, шаклњои давлатдории миллї, афкори сиёсиву њукуќии љањонї, аз љумла форсу тољик, назария ва амалияи давлати миллии тољиконро мавриди  тадќиќоти илмї ќарор доданд.

2. Љиноятњо ба муќобили моликият ва методикаи тафтишотии онњо: проблемањои назариявї ва амалия (Роњбари илмї: д.и.њ., профессор Т.Ш. Шарипов). Баррасии проблемањои назариявї ва амалияи банду басти љиноятњо ба мукобили моликият, тањлили њаматарафаи тасарруф, шакл ва намудњои мушаххаси он дар ин марњила мавриди баррасї ќарор дода шуд.

3. Инкишофи  асосњои  конститутсионї-њуќуќии сохтори давлатї дар Љумњурии Тољикистон» (Роњбари илмї н.и.њ, дотсент Диноршоев А.М.). Дар соли љорї аз љониби устодони кафедра масоили такмили соњибихтиёрии халќ, давлат ва шаклњои таљассуми он; усулњои асосии ташкили маќомоти њокимияти давлатї; интихобот ва низоми он; вазъи њуќуќии вакилон ва намояндагони њокимияти давлатї; вазъи конститусионї- њуќуќии инсон, шањрванд, маќомоти давлатї ва хидмачиёни он; асосњои конститутсионї-њуќуќии фаъолияти макомоти давлатї  мавриди тањќиќ ва арзёбї ќарор дода шуд.

4. Проблемањои назариявии њуќуќи моликияти молї ва зењнї ва инкишофи муносибатњои њуќуќи оилавї (Роњб. илмї: д.и.њ. профессор Ѓаюров Ш.К.) марњилаи сеюми корњои илмї тадќиќотии кафедраи њуќуќи гражданї мебошад. Дар ин марњила проблемањои муњими њуќуќи моликияти молї ва зењнї ва инкишофи муносибатњои њуќуќи оилавї аз лињози таъмини ќоблилияти њуќуќии кўдак, истифодаи чорањои ислоњоти замин барои рушди устувории хољагињои дењќонї, такмили механизми шартнома дар татбиќи њуќуќњои иттилоотї, муаллифї ва такмили муносибатњои сањомї мариди тадќиќот ќарор дода шуд.

5. Назария ва амалияи танзими умум ва хусусињуќуќии муносибатњо дар бахши соњибкорї  ва мењнат. (Роњб. илмї: н.и.њ. дотсент Сангинов Д.Ш.). Устодони кафедраи њуќуќи соњибкорї ва тиљорат дар ин марњила мавзуи проблемањои назария ва амалияи танзими умум ва хусусињуќуќии муносибатњо дар бахши соњибкорї ва татбиќи мењнат ва дар ин замина коркарди хулосањои  асосноки  илмї, таклиф, пешнињод ва тавсияњои амалї љињати такмили минбаъдаи механизми танзими умум ва хусусињуќуќии муносибатњои бахши соњибкорї ва мењнатро мавриди тадќиќоти илмї ќарор доданд.

6. Масоили назарияи низоми судї, адолати судї, ташкил ва фаъолияти маќомоти њифзи њуќуќ,   такмили намудњои гуногуни мурофиа, назорати прокурорї, фаъолияти адвокатї, омўзиши љинояткорї дар Љумњурии Тољикистон. (Роњбари илмї: д.и.њ., профессор Искандаров З.Њ.). Дар заминаи омўзиши назарияњои илмї, тањлили ќонунгузорї ва амалияи маќомотњои њифзи њуќуќ мусоидат намудан  ба инкишофи њуќуќи судї, назорати прокурорї, адвокатура дар Љумњурии Тољикистон.

7. Шартнома њамчун воситаи танзими мундариљањои байналхалќии хусусї (Роњб. илмї: д.и.њ. проф. Менглиев Ш.). Дар замони муосир дар радифи ќонунгузории  ЉТ, меъёрњои њуќуќи байналхалќї дар танзими муносибатњои муомилоти байналхалќии гражданї мавќеъи муњим ва назаррасро дорад. Њадафи тадќиќоти илмии устодони кафедра дар марњилаи 3-юм иборат аз он буд, ки  мувофиќи санадњои миллї ва  њуќуќи байналхалќї муайян кардани умумият ва хусусиятњо дар танзими муносибатњои амволї ва шахсии ѓайриамволї мебошад. Бинобар ин тањти тањлил  ќарор додан хусусият, предмет ва объекти  муносибатњои  њуќуќи гражданї дар њуќуќи байналхалќии хусусї. 

8. Ќобилияти њуќуќдории шартномавии ташкилотњои байналхалќї (Роњбари илмї дотсент Раљабов М.Н.). Ташкилотњои байналхалќї дорои ќобилияти њуќуќдории байналхалќї  буда, дар доираи ваколати худ њуќуќи бастани  шартномањои гуногунро доранд. Сарчашмаи ќобилияти њуќуќдории шартномавии ташкилотњои байналхалќї  хуљљати муассисї мебошад. Тањлили њуљљатњои муассисии ташкилотњои байналхалќї нишон медихад, ки ќобилияти њуќуќдории шартномавии  ташкилотњои байналхалќї  бо ду тарз мустањкам гардонида мешавад: ба воситаи њолати умумї, ки пешбинии  бастани дилхоњ шартномаро барои   иљрои вазифањои ташкилот мусоидат менамояд,  ё бо њолати махсус ё њолатњое, ки имконияти бастани категорияи созишномањои мушаххасаро  бо давлатњои мушаххас муайян мекунад. Маќсади тадќиќоти илмї аз тањлили меъёрњои шартномавии ташкилотњои байналхалќї дар соњаи танзимнамоии низоъњои мусаллањонаи дохилї иборат буд.

9. Ташаккули механизмњои химояи њуќуќи инсон дар низоми њуќуќи миллї (Роњб. илмї, н.и.њ., дотсент Сафаров Б.А). Дар асоси омўзиши пањлуњои мухталифи масоили муњими хифзи њуќуќи инсон дар љањони муосир ва низоми њуќуќи миллї устодони кафедра пешнињоду дархостњои мушаххас доир ба ташаккули асосњои ќонунии њифзи њуќуќњои инсон дар Тољикистон ирсол намуданд. Диќќати асосї ба ташаккули низоми њуќуќњои шахсї, сиёсї ва иќтисодию иљтимої дода шуд.

10. Масъалањои назариявї ва њуќуќии танзими умумї ва хусусї-њуќуќии муносибатњо дар соњаи наќлиёт,  экологї, кишоварзї, ва замин. (Роњбари илмї н.и. њ., дотсент Ѓафуров А.Д.). Устодони кафедра ба тадќиќи проблемањои назария ва амалияи танзими умумї ва хусуси њуќуќии муносибатњо дар бахши наќлиёт, кишоварзї, экологї ва замин инчунин дар ин замина коркарди хулосањои асосноки илмї, таклиф, пешнињод ва тавсияњои амалї љињати такмили минбаъдаи механизми танзими умум ва хусусї њуќуќии муносибатњои дар бахши наќлиёт, кишоварзї, экологї ва замин машѓул шуданд. 

11. Тамоюми шахсї-инкишофёбандаи касбии равандњои таълим дар партави талаботњои навин нисбати таълим дар мактаби олї. (Роњб. илмї н.и.ф., дотсент Бекмуродов М.М.). Кор карда баромадани чорањои   комплексии системаи (низоми) чорабинињо барои ташкил додани  заминаи бе ихтилофот амал намудани забонњои хориљї бо дарназардошти   фаъолияти  касбии донишљўён яке аз вазифањои асосии устодони ин кафедра буд. Созмон додани  базаи  маводњои методї барои таълим додани забонњои хориљї аз љониби устодони кафедра.

3. Қисми II.

Нишондодњои муњими инкишофи корхои илмӣ-тахқиқотӣ дар љадвалњо инъикос гардидаанд (Ҷадвалҳо замима мегарданд).

4. Қисми III.

Самаранокии корњои  илмию  тадќиќотии устодон.

Соли 2013 аз нигоњи самарнокии корњои илмию тадќиќотии устодон, яке аз солњои пурбарор ба њисоб меравад. Дар  соли 2013 – 500 маводи чопї (соли 2012 – 334, соли 2011-221,соли 2010-320, соли 2009-273) ба нашр расонида шудааст. Аз ин шумора:

1. Монография 33 (соли 2012 – 32, соли 2011 - 17, соли 2010 - 22, соли 2009 - 19);

2. Китоби дарсї 12 (соли 2012 - 6, соли 2011 - 5, соли 2010 - 20, соли 2009 -  5);

3. Васоити таълимї 52 (соли 2012 – 37, соли 2011 - 27, соли 2010 - 45, соли 2009 - 11);

4. Дастури таълимї 62 (соли 2012 – 50, соли 2011 - 37, соли 2010 - 25, соли 2009 - 21);

5. Фишурда 28 (соли 2012 – 9, соли 2011-17, соли 2010 - 22, соли 2009 - 19);

6. Маќолаи илмиву оммавї 307 (соли 2012 – 200, соли 2011 - 120, соли 2010 - 175, соли 2009 - 175).

Илова ба ин дар факултети њуќуќшиносї маљаллаи илмї - иттилоотии «Њаёти њуќуќї» (Правовая жизнь) тањти № 1, № 2, № 3 соли 2013 ва газетаи «Минбари њуќуќшинос» аз чоп баромаданд, ки дар он маќолањои устодону донишљўёни факултет ва олимони барљастаи Федератсияи Россия, Ќазоќистон, Ќирѓизистон чоп мегарданд. 

Ба ѓайр аз нишондодњои дар боло ќайд гардида устодони факултет имсол чун њар сола ба лоињањои ќонун ва дигар санадњои меъёриии њуќуќї хулосањои њуќуќї додаанд. Аз љумла устодони факултет ба лоињаи Ќонуни Љумњурии Тољикистон Оид ба ворид намудани иловањо ба Кодекси оилаи Љумњурии Тољикистон», ба лоињаи Ќонуни Љумњурии Тољикистон «Дар бораи дастгирии давлатии кўдакони ятим ва бепарастор», ба лоињаи Ќонуни ЉТ «Оид ба ворид намудани таѓйиру иловањо ба Кодекси граждании ЉТ. Ќисми 1», ба лоињаи Ќонуни ЉТ «Оид ба ворид намудани таѓйиру иловањо ба Кодекси љиноятї ЉТ, ба  лоињаи Ќонуни ЉТ «Оид ба ворид намудани таѓйиру иловањо ба Ќонуни Љумњурии Тољикистон «Дар бораи савдо ва хизматрасонии маишї», ба лоињаи Ќонуни ЉТ «Дар бораи ворид намудани таѓйиру иловањо ба Кодекси мењнатии Љумњурии Тољикистон», ба лоињаи Созишномаи њамкории давлатњо - узви ИДМ дар бахши амнияти иттилоотї  7. 04. с. 2013, ба лоињаи Стратегияи давлатии рушди моликияти зењнии Љумњурии Тољикистон барои то соли 2020 хулосаи њуќуќї дода шуд  26. 04. с. 2013,     ба лоињаи ќарори Њукумати ЉТ ва  «Номгўи њуљљатњое, ки дар асоси онњо ќарз бо тартиби бањснопазир тавассути навиштаљоти иљроияи маќомоти баљооварандаи амалиёти нотариалї ситонида мешавад» (дар њаммуаллифї) 28. 02. с. 2013, ба лоињаи «Консепсияи миллии тањќиќоти илмии маќсаднок оид ба масъалањои рушди инсон, таъмини минбаъдаи принсипњои демократї ва рушди љомеаи шањрвандї барои солњои 2013 – 2027» 08.01. с. 2013 хулосаи њуќуќї дода шуд. Илова ба ин ба лоињањои ќарори Пленуми Суди Олии Љумњурии Тољикистон «Оид ба муњлатњои мурофиавии баррасї ва њалли парвандањои гражданї ва оилавї» 02. 05. с. 2013, ба лоињаи Ќарори Пленуми Суди Олиии Љумњурии Тољикистон «Дар бораи ворид намудани таѓйиру иловањо ба ќарори Пленуми Суди Олии Љумњурии Тољикистон аз 25 июни соли 2004, №5 "Дар бораи аз тарафи судњо тадбиќ намудани ќонунгузорињое, ки ба бастан, таѓйир додан ва ќатъ намудани шартномаи (ќарордоди) мењнатиро ба танзим медароранд", ба лоињаи Ќарори Пленуми Суди Олии ЉТ «Дар бораи ворид намудани таѓйиру иловањо ба ќарори Пленуми Суди Олии Љумњурии Тољикистон «Дар бораи таљрибаи судї оид ба парвандањои гражданї марбут ба бањсњои аз њабс озод ё аз рўихат хориљ намудани молу мулк»17.09.2013 сол, ба лоињаи Ќарори Пленуми Суди Олии ЉТ «Дар бораи ворид намудани таѓйиру иловањо ба ќарори Пленуми Суди Олии Љумњурии Тољикистон «Дар бораи таљрибаи судї оид ба парвандањои гражданї марбут ба бањсњои аз њабс озод ё аз рўихат хориљ намудани молу мулк»17.09.2013 сол аз љониби устодони факултет хулосањои њуќуќї дода шудааст.

Дар асоси амри Президенти ЉТ аз 8. 06. с. 2013, тањти № АП – 2257  гурўњи корї барои дар тањрири нав тањия намудани Кодекси граждании ЉТ таъсис дода шуд. Дар њайати он профессорони кафедраи њуќуќи гражданї Ѓаюров Ш. К., Таѓойназаров Ш. Т., Муртазоќулов Љ. С. ва дотсентони кафедра Бобољонов И. Њ. ва Бадалов Ш. К. иштироки фаъолона доранд.

Дар соли њисоботї донишљўёни факултет аз љињати иштирок дар озмунњои љумњриявї натиљањои дилхоњ ба даст оварданд оварданд: Аз љумла миёни онњо Ќањоров Давлаталї ба гирифтани љойи аввал аз фанни сиёсатшиносї, Абдурањмонова Шањноза гирифтани љойи 3-юм  аз фанни забони англисї мушарраф гардиданд. Ба ѓайр аз ин кори илмии донишљўён Зиёева Мањина, Ќањоров Давлаталї ва Атоев Азиз дар озмуни байни тамоми мактабњои олии љумњурї бењтарин дониста шуданд. Дар натиљаи Зиёева М. ба гирифтани љойи аввал Ќањоров Д. ба  гирифтани љойи  дуюм ва Атоев А. ба гирифтани љойи сеюм сазовор гардиданд.

Дар давраи њисоботї дар факултети њуќуќшиносї 10 мањфилњои илмї – назариявии назди кафедравї фаъолият карданд, ки зиёда аз 750 нафар донишљўён аъзои ин мањфилњо мебошанд, ки нисбат ба солњои (соли 2009 – 321 нафар донишљў; соли 2010 – 325 нафар донишљў; соли 2011 – 302, соли 2012 – 436 нафар донишљў;). Дар давраи њисоботї дар факултет дар маљмўъ 160 мањфили илмии донишљуён гузаронида шуд, ки дар он масъалањои гуногуни илмї баррасї гардиданд.

Бо маќсади дастгирї ва њавасмандгардонии аъзоёни мањфилњои назди кафедравї Шўрои Љамъияти илмии донишљўён дар соли 2012 - 23 маърўзањои донишљўёни лаёќатманд ва фаъоли факултетро, ки фарогирандаи масъалањои муњими љамъиятиву њуќуќї ва давлатию сиёсї буданд, муњокима  намуда дар рўзномаи “Ба ќуллањои дониш” ва “Минбари њуќуќшинос” ба табъ расидаанд. Аз љумла: 

Дар соли ҷорї фаъолияти Шӯрои олимони факултет низ пурмаҳсул буда дар он масъалањои муҳими ҳаёти факултет ва Донишгоҳ мавриди баррасї ќарор гирифт. Мутобиқи наќшаи кории Шӯрои олимони факултет дар солхои хониши 2012-2013, 10 ҷаласа гузоронида шуда, ќарорњои дахлдор бо тартиби муќарраршуда ќабул карда шудааст.

Устодони факултет дар њимояи рисолањои докториву номзадї, китобњои дарсиву, васоити таълимии дохиливу хориљї таќризњо навиштанд. Чунончи профессорон Сотиволдиев Р.Ш. ба автореферати рисолаи доктории Мамичев А.Ю. дар мавзўи «Государственная власть в политическом процессе современной России: теоритико-методологический аспект политической и социокультурной трансформации», Ѓаюров Ш.К. ба диссертатсияи доктории Бозоров Р.Б., «Теоретические проблемы правового регулирования инвестиции в Республике Таджикистан: концепции и право применение» барои  дарёфти дараљаи илмии доктори илмњои њуќукшиносї аз рўи ихтисоси 12.00.03,  10.01. 2013, аз љониби профессор Сотиволдиев Р.Ш. ба васоити таълимии профессор Д.М. Зойиров «Введение в государствоведение: методологическое исследования государственности», ба диссертатсияи доктории Нематов А. «Правотворческая деятельность в Таджикистане», диссертатсияњои номзадии Таѓойбеков С. «Правовая политика в Республике Таджикистан», Миралиев И «Права человека в условиях формирования правового государства в Таджикистане»,  аз љониби Менглиев Ш.М., Раљабов М.Н. таќриз ба автореферати рисолаи доктории Баёзов Аяз Батыркулович «Правовая интеграция: международно-правовые аспекты»  автореф.дисс.на соискание учёной степени доктори юридический наук. 12.00.01-Бишкек, 2013. -37 с., таќриз аз љониби дотсент Мањмудов И.Т. ба Тафсир ба Кодекси Чумњурии Тољикистон «Дар бораи мурофиаи суди иќтисодї», ба монографияи Мирзоев П.З. Внедоговорная от государства за вред проченный предпринимателям. Душанбе: «ЭР-граф»2013 аз љониби дотсент Сангинов Д.Ш., ба китоби «Њуќуќи фарматсевтї» зери муаллифии Саидов Н.Б., Холназаров Б.М., Ќаюмов С.А. Душанбе, 2013. 200с. аз љониби дотсент Сангинов Д.Ш., ба китоби таълимии Њомидов Х.Њ. «Њуќуќи асосии мамлакатњои хориљї» аз љониби дотсент Диноршоев А.М., ба китоби Имомов А.Вазъи њуќуќии инсон ва шањрванд, њуќуќу озодї ва вазифањои асосї. Душанбе 2013. - 224 с. аз љониби дотсент Диноршоев А.М., ба Тафсири Кодекси мурофиаи граждании Љумњурии Тољикистон. Душанбе 2013. -702с. Аз љониби дотсент Сафаров Б.А. ва ѓайра.

                                           Пешнињодњо

-   Раёсати ДМТ-ро зарур аст, ки  масъалаи  бастани созишнома бо  макотиби олии Федератсияи Россияро оиди тайёр намудани мутахасисон  барои ихтисосњои њуќуќи байналхалќї, њуќуќи экологї, њуќуќи замин, њуќуќи наќлиёт, њуќуќи мењнат, њуќуќи таъминоти иљтимої, њуќуќи мурофиаи гражданї, њуќуќи мурофиаи љиноятї, криминология, криминалистика ва назорати прокурорї  чораандешї намояд;

- Раёсати ДМТ-ро зарур аст, ки барои такмили ихтисоси байналмилалии устодони факултети њуќуќшиносї чораандешї намояд. Чунки Тољикистон аъзои Суди байналмилалї ва дигар ташкилотњои бонуфузи байналмилалї аст. Рўзњое мешавад, ки манфиатњои ЉТ-ро дар сатњи байналмилалї химоя намудан лозим меояд.

- Аз Раёсати ДМТ хоњиш карда мешавад, ки масъалаи кушодани Шўрои диссертатсионии минтаќавии докториро аз рўи ихтисосњои 12.00.01 ва 12.00.03  дар заминаи Донишгоњи миллї баррасї намояд.

- Аз Раёсати ДМТ хоњиш карда мешавад, ки нисбати устодоне, ки дар иљрои корњои илмї-тадќиќотї ба таври бояду шояд рафтор мекунанд ё ин ки умуман мањсули илмї надоранд чорањои мушаххаси интизомї андешида шавад.

  - Аз Раёсати ДМТ хоњиш карда мешавад, ки сарбории таълимии њайати омўзгорон, ки ба аспирантон ва докторантон роњбарї (машварат) мекунанд ва инчунин ассистентњое, ки мавзўи илмї дошта  ба тадќиќоти он машѓул мебошанд, ба андозаи 50-70 соат дар нисбати сарбории дигарон кам карда шавад;

- Аз Раёсати ДМТ хоњиш карда мешавад, ки кафедрањои њуќуќи соњибкорї ва тиљорат, њуќуќи конститусионї, њуќуќи инсон ва њуќуќи судї ва назорати прокурорї њамчун кафедрањои намунавї дар донишгоњ эътироф карда шуда мудирони ин кафедрањо бо назардошти љамъбасти корњои илмї-тадќиќотї дар соли 2013 бо мукофоти пулї ќадрдонї  карда шаванд;

- Аз Раёсати ДМТ хоњиш карда мешавад, ки љињати бо адабиётњои муосири њуќуќи таъмин намудани китобхонаи факултет чораандешї намояд;

- Ба донишљуёне, ки дар мањфили илмї фаъолона иштирок мекунанд, имконият дода шавад, ки бо пешнињоди кафедра имтињонњоро бо тариќи сўњбат (бо истилоњ «классикї») супоранд;

Хулоса

Дар  соли сипаришуда факултаи њуќуќшиносї ба натиљањои аз њама хуби илмї нисбат ба солњои пешин ноил гардида њамаи корњои илмї тибќи Наќшаи  корњои илмї-тадќиќотї анљом дода шудаанд.

  Монографияњо:

1. Идиев Ф.Ф. Международно-правовые основы участия  междуна­родных    организаций  в урегулировании  конфликта в Таджикистане. Душанбе. 2013. -   248с.
2. Абдухолиќов А.М. Наследование в международном частном праве. Душанбе, 2013. 200с.
3. Бањриддинов С.Э. Диноршоев А.М. Сафаров А.И. Восприятия судебной системы населением Республики Таджикистан. (монография). Душанбе, 2013. 16 с.
4. Хошимов Д. Д. Услуги в системе объектов гражданских прав. Душанбе: «ЭР - граф». 2013. 172с.
5. Мирзоев П.З. Внедоговорная ответственность государства за вред, причиненный  предпринимателям. Душанбе, 2013.  Из-во ООО «Эр-граф» С.168.
6. Сангинов Д.Ш. Туризм в Республики Таджикистан: теория и практика правового регулирования. Монография. Душанбе: «ЭР-граф». 2013. 304с.
7. Зоиров Д.М., Сафаров Б.А. Суверенная государственность на постсоветском пространстве: предпосылки и процесс формирования (На примере Республики Таджикистан). Монография. Санкт-Петербург, 2012. 336с. (дар њисоботи соли 2012 нест)
8. Холиќов А.Ѓ. Андешаи давлати миллї. Монография. Душанбе: «Эр-граф» 2013. 682с.
9. Азимов Н.Б., Шулепов Н.А. Имплементация норм международного права в национальное законодательства РТ. Душанбе «Ирфон», 2013. 390 с.
10. Шарипов Р.И. Угололвное ответственность за мошенничества по законодательства Республики Таджикистан. Монография.душанбе-2013. 209 с.
11. Тайфуров З.С. Правовое регулирование наказания в виде лишения свободы в Республики Таджикистан. Монографии. Душанбе-2013.168 с.
12. Саидвалиева Б.С. Уголовно-правовые и криминологические проблемы амнистии в Республики Таджикистан. Монография. Москва, 2013. 136 с.
13. Курбонов К. Б. Гражданско - правовые проблемы права на неприкосновенность частной жизни. Дар тањрири нав Монография. Душанбе: 201. 185с.
14. Диноршоев А.М. Классификация прав, свобод и обязанностей человека и гражданина в РТ. [Текст]. Душанбе : “Голд-принт”. 2013. 140 с.   
15. Диноршоев А.М. Восприятия судебной системы   населением Республики Таджикистан». [Текст]. Душанбе : “Голд-принт”. 2013. 60 с. (в соавторстве)   
16. Диноршоев А.М. Права человека в истории общественной мысли. [Текст]. Душанбе : “Голд-принт”. 2013. 200 с.   
17. Имомов А. Вазъи њуќуќии инсон ва шањрванд, њуќуќу озодї ва вазифањои асосї. [Текст]. Душанбе. «Офсет Империя». 2013. – 224 с.
18. Имомов А. Кўшиши азнавсозии давлати  иттифоќии  Шўравї ва заволи он. [Текст]. Душанбе. «Офсет Империя». 2013. -200  с.
19. Имомов А. И. Административно-территориальное устройство Таджикистана. [Текст].  Душанбе. «Офсет Империя». 2013. -196 с.
20. Ойев Х.О Механизмњои њифзи њукуќи инсон ва шањрванд дар Љумњурии Тољикистон. [Текст]. Душанбе : “Эр-граф” 2013. 225 с.
21. Рањимов   М.З.  Тафсири   Кодекси   граждании   Љумњурии   Тољикистон.  Ќисми 3. Душанбе, 2013.
22. Тафсири Ќонуни Љумњурии Тољикистон «Дар бораи њимояи њуќуќи истеъмолкунандагон» / Зери тањрири номзади илмњои њуќуќ, дотсент Сангинов Д.Ш. Душанбе: «ЭР-граф», 2013. 200 сањ. (њайати муаллифон).
23. Тафсир ба Кодекси мурофиавии граждании Љумњурии Тољикистон // Душанбе, Эр-Граф. 2013. 800 с. (гуруњи муаллифон)
24. Фарњанги истилоњи њуќуќи конститутсионї ва њуќуќи маъмурї. Душанбе 2013. 600 с. 
25. Ѓафуров Х.М.  Институт отказа в производстве по уголовным делам.Душанбе, Эр,граф,2013 128с.
26. Фозилов Н.Н. Судебная защита прав беженцев. Душанбе, 2013 (дар њаммуаллифї).
27. Бањриддинов С.Э. Бобоев Љ., Саидвалиева Б.С. ва дигарон. Тафсири Ќонуни Љумњурии Тољикистон «Дар бораи санадњои меъёрии њуќуќї» / Дар зери тањрири д.и.њ., проф. Рањимов М.З. Душанбе, 2013.
28. Мирзоев С.Б. Диноршоев А.М. Мурофиаи судии конститутсионї.-Душанбе.: «ЭР-граф».-2013.-212 с.
29. Куканов А.З. Форма правления  государства Таджикистана: Монография Душанбе, 2013 130с.
30. Сотиволдиев Р.Ш. Преемственность форм правления на территории советского и постсоветского Таджикистана: монография. Душанбе, 2013. 120с.
31. Бурњонова М. Љ., Бадалов Ш. К. Хифзи њуќуќњои занон дар доираи њуќуќи оилавии Љумњурии Тољикистон. Душанбе. 2013. 123с.
32. Рањимов   М.З.  Тафсири  ќонуни  Љумњурии Тољикистон.”Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд”. Нашри  дуввум. Душанбе: “Империал- Групп”, 2012.  132  сањ  (њаммуаллиф)
33. Насурдинов Э.С., Сафаров Б.А., Диноршоев А.М., Сафаров Д.С., Шоев Ф.М., Бобоева Н.И., Искандаров Ш.Ф., Миралиев И.Ќ., Саидов И.И., Саъдизода Љ. Фарњанги истилоњоти њуќуќи инсон. / Зери тањрири н.и.њ., дотсент Насурдинов Э.С. – Душанбе: «Эр-граф», 2013. – 320с.

Китобњои дарсї

1. Насурдинов Э.С., Сафаров Д.С. История государства и права Таджикистана. Душанбе, 2013.
2. Њуќуќи граждании Љумњурии Тољикистон. Китоби дарсї. Ќисми якум. / Муњарирони масъул Ѓаюров Ш.К., Сулаймонов Ф.С. –Душанбе «Эрграф», 2013. -320 с. (њаммуаллифї).
3. Мањмудов М.А., Менглиев Ш.М. Њуќуќи хусусии римї. Душанбе, «Эр-граф», 2013. 176 сањ.
4. Менглиев Ш.М. Международное частное право: Учебник. –Душанбе, 2013. 740 с.
5. Ойев Х.О. Њуќуќи маъмурии Љумњурии Тољикистон. Душанбе 2013. 520 с.
6. Ойев Х.О. Њуќуќи мурофиавии маъмурї. Душанбе 2013. 204 с.
7. Сангинов Д.Ш. Њуќуќи  соњибкории Љумњурии Тољикистон: луѓати  истилоњоти  њуќуќї  (бо  забони  тољикї  ва  русї). Душанбе. 2013. Душанбе. 2013.144  сањ
8. Сатторов Ѓ. С. Уголовное право. Общая часть. Душанбе-2013. 110с.
9. Исмоилов Ш.М., Шонасридинов Н.Ш., Нодиров Ф., Ѓафуров А.Д. Њуќуќи кишоварзї.  Душанбе Бухоро-2013с.
10. Сангинов Д.Ш. Кабутов Э.Д. Право социального обеспечения Республики Таджикистан.  Душанбе: «ЭР-граф». 2013. 204с.
11. Сангинов Д.Ш. Предпринимательское право Республики Таджикистан. Второе издание с изменениями и дополнениями. Душанбе: «ЭР-граф», 2013. 600с.
12. Сангинов Д.Ш. Предпринимательское право Республики Таджикистан.  Душанбе: «ЭР-граф», 2013. 500с.

Васоити таълимї

1. Насурдинов Э.С., Сафаров Б.А., Раљабов М.Н. Асосњои давлат ва њуќуќ ва њуќуќи инсон: Саволномаи тестї. Душанбе, Матбааи ДМТ, 2013, -352 сањ. 
2. Тафсири кодекси граждании Љумњурии Тољикистон. Ќисми 3. Фасли III. Душанбе, Эрграф, 2013. 276 сањ. (њаммуаллифон Сулаймонов Ф.Ф., Абдухолиќов А.М. ).
3. Њимматов Њ. Н., Ќурбонов Ќ. Б., Саидов Њ. М. Барномаи таълимї ва маљмўи саволњои тестї аз фанни њуќуќи гражданї, ќисми 2: воситаи таълимї. Душанбе, 2013. 196с.
4. Бурњонова М. Љ., Бадалов Ш. К. Хифзи њуќуќњои занон дар доираи њуќуќи оилавии Љумњурии Тољикистон. Душанбе. 2013. 123с.
5. Ањмадљонов И. Ѓ., Бадалов Ш. К., Ќурбоналиев Н. Ш., Расулов Б. Р. Саволномаи тестї аз фанни њуќуќи гражданї. Ќисми 1. Душанбе: «ЭР - граф». 336с.
6. Ањмадљонов И. Ѓ., Бадалов Ш. К., Ќурбоналиев Н. Ш. Њуќуќи римї (саволномаи тестї): воситаи таълимию услубї. Душанбе. 2013. 112с.
7. Бобољонов И.Њ., Давлатов С.А., Бадалов Ш.К. Мурофиаи гражданї: намунаи њуљљатњои судї. Нашри дуюм, бо таѓйиру иловањо. Воситаи таълимию амалї. Душанбе: «ЭР - граф. 2013. 504 с.
8. Диноршоев А.М.  Права человека. Сборник международных и национальных документов. Душанбе 2013. Голд –принт.  290 с
9. Диноршоев А.М. Ќодиров Ч.Ш. Марифхонов Р. Административное право Республики Таджикистан. Душанбе 2013. Голд-принт.243 с.   
10. Якубова С.Н. Њуќуќи конститутсионии мамлакатњои хориљї. Васоити таълим-методї дар наќшањо, саволњои тестї ва санадњои меъёри њуќуќї.  Нашриёти ЉДММ «Голд - принт». Душанбе, 2013. сањ.240.   
11. Наимова С.О. Њуќуќи конститутсионии мамлакатњои хориљї. Васоити таълим-методї дар шакли саволу љавоб. Душанбе 2013. Голд-принт. 102 с.
12. Сулаймонов М.С «Асосхои худидораи махалли» //Васоити методи//  Душанбе -2013. Голд-принт.  150 с.
13. Сафаров Д. Асосњои давлат ва њуќуќ. Васоити таълимї барои гуруњњои таъёрї. Душанбе 2013. 240 с. 
14. Азизов У.А. Васоити таълими аз фанни Таърихи давлат ва њуќуќи мамлакатњои хориљї.  (дар њаммуаллифи бо Куканов А.З. ) Душанбе, 2013.
15. Камолов И.И. Назарияи давлат ва њуќуќ дар наќша ва мафњумњо: васоити таълимї. (бо заб. русї). Душанбе, 2013 136с.
16. Камолов И.И. Њуќуќи  замин ва заминистифодабарї: Васоити таълимї. Душанбе, 2013. 50с.
17. Камолов И.И.  Право на землю и землепользование: Душанбе,  2013. 50с.
18. Сафаров И.Д. Заминањои таърихї - њуќуќии ѓояи љомеа шањрвандї: васоити таълимї. Душанбе, 2013 40с.
19. Кабутов   Э.Д. Асосњои давлат ва њуќуќ  ( васоити таълимї )  Душанбе 2013,  354 сањ.
20. Сангинов Д.Ш. Энергетическое право Республики Таджикистан (Курс лекций): Учебное пособие// Под общей ред. д.ю.н., проф. Гаюрова Ш.К. Душанбе: «ЭР-граф». 2013. 200с.
21. Сангинов Д.Ш. Њуќуќи энергетикии Љумњурии Тољикистон (матни лексия): Воситаи таълимї/ Зери тањрири умумии д.и.њ., профессор Ѓаюров Ш.К. Душанбе: «ЭР-граф». 2013.200 сањ.
22. Сангинов Д.Ш. Фарњанги истилоњоти њуќуќи соњибкорї (бо забонњои тољикї ва руссї). Васоити таълимї. Душанбе: «ЭР-граф», 2013. 256 сањ.
23. Стандарти фанни «Њуќуќи инсон» барои синфи 11// Муратиб: Сангинов Д.Ш. Душанбе, 2013. 34с.
24. Искандаров Ш.Ф. Правоведение: Учебное пособие. – Душанбе: «Сармад-Компания», 2013.- 324 с.
25. Миралиев И.Ќ., Сафаров Д.С., Кабутов Э.Д. Асосњои давлат ва њуќуќ (васоити таълимї) Душанбе 2013. 354с.
26. Насурдинов Э.С., Сафаров Б.А., Диноршоев А.М., Сафаров Д.С., Шоев Ф.М., Бобоева Н.И., Искандаров Ш.Ф., Миралиев И.Ќ., Саидов И.И., Саъдизода Љ. Фарњанги истилоњоти њуќуќи инсон. / Зери тањрири н.и.њ., дотсент Насурдинов Э.С. – Душанбе: «Эр-граф», 2013. – 320с.
27. Сафаров Б.А. Ойев Х.О. Механизмњои њифзи њуќуќи инсон ва шањрванд дар Љумњурии Тољикистон// Воситаи таълимї. Душанбе, 2013. 255с.
28. Сафаров Б.А., Сафаров Д.С., Миралиев И.Ќ., Саидов И.И. Њуќуќиинсон (дар наќшањо) Душанбе 2013. 206 с.
29. Шоев Ф.М. Њуќуќшиносї (васоити таълимї-методї). – Душанбе: «Сино», 2013. – 288с.  
30. Уголовное  право. Албом-схема. Душанбе - 2013. 110 с. (гурўњи муаллифон                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        
31. Сафаров А.И. Љиноятњо дар соњаи фаъолияти иќтисодї// воситаи таълимї. Душанбе-2013. 200 с.