Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат Президенти кишвар, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо кору талошҳои бузург дар таърих хидматҳоеро анҷом додааст, ки ҳама ба манфиати халқ ва тараққиёти кишвар равона гардидаанд. Таҳкими сулҳ ва субот, эҳтиром ба ҳуқуқу озодиҳои инсон ва таъмин кардани як зиндагии шоиста ва саодатманде аз муҳимтарин самтҳои ин фаъолияти беназири ӯ мебошанд. Бо сиёсати хирадмандонаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат Президенти кишвар, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, Тоҷикистон дар арсаи байналмилалӣ обрӯ ва нуфузи баландро соҳиб шуд, ки таърих дигар намунаи онро намедонад. Иқдомҳои инсонпарварона ва ташаббусҳои наҷибона дар ҳимояи арзишҳои олии инсонӣ, мубориза бо таҳдидҳои глобалӣ, аз қабили терроризм ва экстремизм, инчунин таҳияи ҳамкориҳои иқтисодӣ ва тиҷоратӣ бо кишварҳои гуногун, Тоҷикистонро ба як намунаи барҷастаи рушд дар ҳамаи соҳаҳои ҳаёт табдил дод. Ҳанӯз дар лаҳзаҳои ҳассоси Иҷлосияи XVI Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар шаҳри Хуҷанд Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба қатъият изҳор намуда буд, ки: «Ман қасам ёд мекунам, ки тамоми донишу таҷрибаамро барои дар ҳар хона ва ҳар оила барқарор шудани сулҳ равона карда, барои гулгулшукуфии Ватани азизам садоқатмандона меҳнат мекунам».
Яке аз қадамҳои муҳими таърихӣ амали бахшиш аст, ки на танҳо рамзи инсондустии як нафар, балки мавқеи инсондӯстии ҳокимиятро низ ифода мекунад. Вақте ки Президенти кишвар, ки дар маъруфияти баланди сиёсии худ қарор дошта қарор қабул мекунад, ки як гурӯҳ маҳкумшудагонро бахшиш мекунад ва ба онҳо имконияти ислоҳ шуданро медиҳад, аз иқдомҳои беназири инсонӣ гувоҳи медиҳад.
Ба дарвеши муҳтоҷ бахшиш намой,
Фурӯбаста кораш ба бахшиш кушой.
(Абдураҳмони Ҷомӣ)
Санаи 20 марти соли равон аз ҷониби Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, бахшида ба Иди байналмилалии Наврӯз ва дар асоси принсипи инсондӯстӣ, мутобиқи моддаи 69 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон фармон бароварданд, ки тибқи он “Ҷазои 897 шахсе, ки ба маҳрум сохтан аз озодӣ маҳкум карда шудаанд, тибқи рӯйхати замимагардида бахшида шуда, онҳо аз адои минбаъдаи ҷазо озод карда шаванд”.
Дар ҷашни Наврӯз, ки таҷассуми эҳёи табиат аст, анҷом додани корҳои хайр, аз ҷумла бахшиш намудан анъанаи неки мардуми тоҷик ба ҳисоб меравад. Ин замони оштӣ ва бахшиш аст, ки одамон кӯшиш мекунанд, ки дилҳои худро ба инсондӯстӣ ҳидоят карда ва як давраи навро бо оромӣ ва шодӣ оғоз кунанд. Бахшиши ҷазо як амали саховатмандӣ аст, ки метавонад рамзи ҳаёти нав ва додани умед ба онҳое, ки сазовори имкони дуюм мебошанд. Чунин ишора метавонад як унсури муҳими табъи идона гардад, робитаи байни одамонро таҳким бахшида, фазои меҳрубонӣ ва ҳамдигарфаҳмиро ба вуҷуд орад.
Бояд гуфт, ки ин иқдоми Сарвари давлат дар моҳи мубораки Рамазон пеш омадааст. Моҳи Рамазон, моҳи бахшиш ва эҳсон аст. Моҳи Рамазон моҳест, ки Аллоҳ дар он бандагони худро зери пӯшиши раҳматаш қарор медиҳад ва гуноҳонашро меомӯрзад ва дуояшро қабул мекунад. Дар Паёми шодбошӣ ба муносибати фарорасии моҳи шарифи Рамазон саннаи 28 марти соли 2025 Президенти кишвар иброз доштанд, ки “Шахсе, ки дар ин моҳ як амали нек ё як кори хайру савобро анҷом медиҳад, монанди касест, ки ҳафтод амали фарзиро дар ғайри ин моҳ анҷом додааст”. Аз ин рӯ, дар ин моҳи муборак амали инсодӯстӣ, бахшиши гуноҳ яке аз амалҳои беназир ва бисёр муҳим мебошад.
Бахшиши навбатӣ, ки аз ҷониби Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ гардид, намунаи равшани чунин амал дар бораи инсондӯстӣ аст, ки бояд ин қадамро пазируфта ва арзёбӣ намоем. Ин фармон принсипҳои инсондӯстии баландро дар сарвари давлат нишон дода ва қасдӣ ӯро барои беҳтар кардани адолати иҷтимоӣ муайян мекунад.
Бахшиши маҳкумшудагон на танҳо як амалии расмӣ, балки як амали амиқи инсонпарварист, ки дар он ҳокимият ҳуқуқи ҳар як нафарро ба ислоҳ шудан пазироӣ мекунад. Президенти кишвар, вақте ки чунин фармонҳоро қабул мекунад, нишон медиҳад, ки на танҳо ба ҳифзи қонун ва тартибот диққат медиҳад, балки нисбат ба онҳое, ки дар сояи қонун қарор доранд, муносибати инсонпарварона нишон медиҳад. Ин на танҳо посух ба хатоҳои гузашта аст, балки имконияти ислоҳ шудан ва тағйир додани амали худро дар ҷомеаи мутамаддини Тоҷикистон мебошад.
Фармони дар бораи бахшиши ҷазо ҳамеша маҳкумшудагонро бо зарурати ахлоқӣ меорад. Он ҷомеаро ба саодатмандии аҳамияти ислоҳшудан, риояи қонун, эҳтироми миллату давлат даъват мекунад. Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон бо қабули фармони мазкур на танҳо як роҳбари сиёсӣ, балки рамзи адолат ва инсондустии дар кишвар аст.
Барои бисёр маҳкумшудагон бахшиш имконияти оғоз кардани ҳаёти нав аст, ки аз деворҳои зиндон баромада ва ба ҷомеа бармегарданд. Ин як имконияти барқарор кардани обрӯ ва шурӯъ кардан ба касбу ҳунар, гирифтани таълим ва эҳтиром намудани арзишҳои миллӣ мебошад. Нафароне, ки чунин имконият насиби онҳо шудааст, метавонад як ҷузъи муҳим барои рушди ҷомеа гарданд ва сазовори ин бахшиш бошанд.
Бахшиши маҳкумшудагон ба тақвияти давлати ҳуқуқӣ кӯмак мерасонад, зеро он нишон медиҳад, ки низоми адолат ва меҳвари инсондӯстӣ дар он побарҷой буда, ҳуқуқу озодиҳои инсон арзиши олӣ доранд. Ин ҳамчунин боварии шаҳрвандонро ба ҳукумати кишвар ва сарвари давлат тақвият мебахшад.
Бахшиши ҷазо амалест, ки барои рушди ҷомеа таъсир расонида, ба пешравӣ ва таҳкими волоияти қонун мусоидат менамояд. Дар ин замина бахшиши ҷазо на танҳо ҳамчун воситаи адолат, балки ҳамчун эҷоди ҷомеаи инсондӯстона ва башардӯстона низ пазирои мешавад.
Бахшиши ҷазо метавонад ба ҷинояткорони собиқ ё маҳбусон имкони зиндагии нав фароҳам оварад. Ин ба муттаҳидшавии иҷтимоӣ, коҳиш додани хатари такрор содиршавии ҷиноят ва паст кардани шиддати ҷинояткорӣ дар ҷомеа мусоидат мекунад.
Дар ҷомеаҳои муосир бахшиши ҷазо мувофиқи принсипҳои ҳуқуқӣ амалӣ карда, ба адолат нигаронида шуда бошад, метавонад як унсури рушди фарҳанги ҳуқуқӣ гардад.
Бахшиши ҷазо ки бо фармони Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул карда шуд, як амали на танҳо ҳуқуқӣ, балки инсондӯстию адолтапарварист. Он барои барқарор намудани адолати иҷтимоӣ, ислоҳи маҳкумшудагон, рушди тамоюли инсонпарварӣ дар ҷомеа таъсири мусбӣ мерасонад. Муҳим аст, ки ба ёд дошта бошем, ки бахшиш ва адолат якҷо меравад ва кишварро ба сӯи ояндаи инсонпарвар ва пешрафта мебарад.
Назаров Аваз – доктори илмҳои ҳуқуқшиносӣ, профессори факултети ҳуқуқшиносии ДМТ