Ҷойи ифтихору шодмонист, ки давоми се даҳсолаи охир Ҷумҳурии Тољикиситон маҳз ба туфайли иқдомҳои беназиру созанда ва ба роҳ мондани сиёсати бобарори хориҷии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба ҷомеаи ҷаҳонӣ ҳамчун давлати ташаббускор, бунёдкор дар ҳалли масъалаҳои зиёди глобалӣ, аз қабили масъалаи оби тоза, пешгирии обшавии пиряхҳо, тағйирёбии иқлим, таъмини сулҳ ва амният, мубориза бо ҷинояткории фаромиллӣ муаррифӣ ва эътироф шудааст.
Дар натиҷаи амалисозии сиёсати сулҳҷўёна ва бомароми хориҷии Президенти Ҷумњурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо назардошти манфиатҳои миллӣ Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун қисмати ҷудонопазири ҷомеаи ҷањонӣ имрўз аз ҷониби беш аз 180 давлатҳои дунё ба расмият шинохта шуда, бо онҳо робитаҳои устувори дипломатӣ ба роҳ мондааст. Бо азму талошҳои пайгиронаи Сарвари маҳбуби Ватанамон Тоҷикистон дар дунё ҳамчун давлати ташаббускори ҳалли як қатор масъалаҳои хусусияти глобалидошта эътироф шудааст. Ҷойи фахр аст, ки аксарияти ташаббусҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон оид ба ҳалли масъалаҳои глобалии сайёра, хосатан оид ба оби тоза, таъмини амният ва дигар мушкилоти экологӣ аз ҷониби Созмони Миллали Муттањид бо қаноатмандӣ қабул шудаанд. Давлати Тоҷикистон муаллифи чор ташаббуси бузург дар соҳаи об, аз ҷумла «Соли байналмилалии оби тоза 2003», «Даҳсолаи амалиёти байналмилалии «Об барои ҳаёт» солҳои 2005-2015», «Соли байналмилалии ҳамкориҳо дар соҳаи об, соли 2013», «Даҳсолаи байналмилалии амал «Об барои рушди устувор» солҳои 2018-2028» мебошад, ки имрӯз дар сатҳи чаҳонӣ пазируфта ва амалӣ шуда истодааст. Ҳамзамон аз ҷониби СММ ҷонибдорӣ ёфтани ташаббуси панҷуми Ҷумҳурии Тоҷикистон дар мавриди эълон шудани соли 2025 ҳамчун Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо ва санаи 21 март ҳамчун рӯзи байналмилалии ҳифзи пиряхҳо далели возеҳи аз ҷониби ҷомеаи ҷаҳонӣ эътироф шудани иқдомҳои Пешвои муаззами миллат ҳамчун сиёсатмадори сатҳи баланди байналмиллаӣ маҳсуб меёбад. Роҳбари давлати тоҷикон бо туфайли фаъолияти густурдаи сиёсати хориҷӣ ва ташаббусҳои созандаи сатҳи байналмилалӣ дар арсаи байнамилалӣ, хосатан миёни роҳбарони кишварҳои пешрафтаи ҷаҳон ва минтақа нуфузу эътибори баландро соҳиб буда, барои муаррифии шоистаи Тоҷикистон ба ҷомеаи ҷаҳон хизматҳои беназирро анҷом дода истодаанд.
Ҳамзамон бояд таъкид сохт, ки 24 сентябри соли 2024 Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар шаҳри Ню-Йорк дар Мубоҳисаҳои умумии 79-уми Маҷмааи умумии Созмони Милали Муттаҳид иштирок ва суханронӣ намуданд. Аз ҳамин минбари баланд Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон муттаҳидсозии талошҳои муштараки ҷомеаи ҷаҳониро бо мақсади ҳифзи амну субот ва таъмини рушди устувор зарур шумурда пешниҳод намуданд, ки тавассути қатъномаи махсуси Созмони Милали Муттаҳид «Даҳсолаи таҳкими сулҳ ба хотири наслҳои оянда» қабул карда шавад.
Маврид ба зикри хос аст, ки яке аз масъалаҳои меҳварии фаъолияти Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва хосатан Пешвои миллатро дар замони соҳибихтиёрии давлатӣ ин масъалаи таъмини сулҳ, суботи сиёсӣ, ваҳдати миллӣ ва таъмин некуаҳволии шаҳрвандон ташкил дода, давоми солҳои Истиқлоли давлатӣ дар ин ҷода иқдомҳои бузурге анҷом дода шудаанд.
Намунаи барҷаста ва далели возеҳи ин гуфтаҳоро бори дигар сафари давлатии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон рӯзҳои 12-13 марти соли равон ба Ҷумҳурии Қирғизистон ва имзои як қатор санадҳои муҳими таърихӣ дар ҷараёни ин сафар собит месозад.
Тавре ки ҳамагон огоҳ ҳастем чанд муддате буд, ки миёни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Қирғизистон бар асари омилҳои гуногун баҳсҳои марзӣ мавҷуд буданд. Дар натиҷаи ба таври дахлдор аломатгузорӣ нашудани хатти сарҳади ҳар ду давлат дар замони давлатдории Шуравӣ, табиист ки ин омил баъди пош хурдани давлати абарқудрати Шуравӣ ногузир дар минтақаҳои наздисарҳадӣ баҳсҳои тулониро дар масъалаи демаркатсия ва делимитатсияи сарҳади давлатӣ рӯйи кор овард. Аксарияти баҳсҳо ба масъалаи мансубияти чарогоҳҳо, заминҳои кишоварзӣ ва истифодаи захираҳои обӣ иртибот доштанд. Дар натиҷаи чунин нофаҳмиҳо ва баҳсҳои доманадор вазъият дар минтақаҳои наздисарҳадии Тоҷикистон бо Қирғизистон мураккаб гашта он ба ҷанҷолу кашмакашиҳо то ба ҳадди низоъи мусаллаҳона ва қурбонии сокинони мавзеҳои наздисарҳадӣ оварда расонид. Дар натиҷа рафту омад тавассути ҳама гузаргоҳҳои сарҳадӣ комилан қатъ карда шуд.
Аз ин рӯ, мебоист ки ин масъалаи ҳаётан муҳим миёни ду давлати ба ҳам дусту ҳамсоя ҳал карда мешуд. Дар чунин вазъияти ҳассос Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо дарназардошти таҷрибаи бузурги сулҳофарие, ки дар замони Истиқлоли давлатӣ ба даст омадааст, роҳи ягона ва асосии бартараф намудани низоъ ва ҳал намудани баҳсҳои марзиро миёни ду кишвар бо роҳҳои дипломатӣ аз тариқи гуфтушунид ва муколамаи созанда пеш гирифтанд. Бо ин мақсад аз ҳарду ҷониб таҳти роҳбарии сохторҳои амниятӣ гуруҳҳои корӣ таъсис дода шуда давоми чанд соли охир барои расидан ба мақсади ниҳоӣ марҳила ба марҳила фаъолияти босамар анҷом дода шуд.
Аз ин рӯ, дар сафари давлатии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Ҷумҳурии Қирғизистон рузҳои 12-13 марти соли 2025 як руйдоди муҳими таърихӣ ва ҳамчун марҳилаи сифатан нав дар робитаҳои дуҷонибаи давлатҳо ба ҳисоб рафта, заминаҳои устувори ҳуқуқӣ-ташкилиро барои тақвияти ҳамкориҳои мутақобилан судманд ва манфиатбори байнидавлатиро дар тамоми соҳаҳо фароҳам овард. Дар натиҷаи ин сафари давлатии таърихӣ аз рӯйи натиҷаҳои гуфтушунидҳои сарони давлатҳои Тоҷикистону Қирғизистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва муҳтарам Садир Жапаров 16 санади ҳамкорӣ миёни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Қиргизистон ба имзо расид. Дар ин миён муҳимтарин санадҳои ба имзо расида ин Изҳороти муштарак доир ба таҳкими минбаъдаи дӯстӣ ва ҳамсоягии наку ва шартнома миёни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Қирғизистон дар бораи сарҳади давлатӣ ба ҳисоб мераванд. Зеро мавзуи марказӣ ва меҳварии мулоқоти сатҳи олии сарони давлатҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Қирғизистонро танзими масъалаҳои сарҳади давлатӣ ташкил медод.
Мо, ба имзо расонидани чунин санадҳои муҳимми таърихиро аз ҷониби Сарони давлат натиҷаи ғалабаи хирад, азму талоши ҳар ду миллат барои ҳамзистии осишта ва дипломатияи тоҷик меҳисобем. Дар натиҷаи имзои чунин санадҳои ҳуқуқӣ хатти сарҳади давлатӣ муайян карда шуда, гузаргоҳҳои сарҳадӣ боз ва алоқаи нақлиёт таъмин карда шуданд. Ҳамзамон дар натиҷаи имзои санадҳои мазкур дурнамои ҳамкориҳо барои дигар соҳаҳои ҳаётан муҳимми хоҷагии халқи мамлакат, аз ҷумла иқтисод, энергетика, нақлиёт, кишоварзӣ, истифодаи оқилонаи об, гумрук, варзиш, сайёҳӣ, саноат, технологияи иттилоотӣ нек пешбинӣ шудаанд. Дар натиҷаи имзои созишномаҳо пас аз танаффуси тулонӣ рӯзи 14 марти соли 2025 нахустин хатсайри мустақими ҳавоӣ дар самти Душанбе- Бишкек- Душанбе тавассути ширкати Сомон Эйр ва рӯзи 16 март бошад нахустин хатсайри мустақими ҳавоӣ дар самти Бишкек-Хуҷанд-Бишкек тавассути Ширкати Асман Эйрлайнс анҷом дода шуданд.
Пас аз анҷоми музокирот Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар назди намояндагони васоити ахбори умум чунин изҳор доштанд: “Мулоқоту музокироти имрӯза дар фазои созанда ва дар рӯҳияи ҳамдигарфаҳмию ҳамсоягии нек баргузор гардиданд. Мо ба таври муфассал маҷмӯи масъалаҳои марбут ба муносибатҳои байнидавлатии Тоҷикистон ва Қирғизистонро баррасӣ намудем. Ин, пеш аз ҳама, имзои санади таърихӣ – Шартнома оид ба сарҳади давлатӣ – мебошад. Ҳамчунин дигар санадҳои дуҷониба қабул шуданд, ки заминаи ҳуқуқии ҳамкории ҷонибҳоро комилтар мекунанд. Дар гуфтушунидҳо мо афзалиятҳои ҳамкории муштаракро дар ояндаи наздик муайян карда, бар аҳамияти идомаи муколамаҳои мунтазами сиёсӣ дар сатҳҳои олӣ ва баланд таъкид намудем”.
Сарони давлатҳо изҳори боварӣ намуданд, ки татбиқи созишномаҳои дар Изҳороти муштарак оид ба таҳкими минбаъдаи риштаҳои дустӣ ва некуҳамсоягӣ байни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Қирғизистон дарҷшуда ба таҳкими беш аз пеши ҳамкории дуҷониба ва таҳкими робитаҳои дустӣ ба манфиати баланд бардоштани некӯаҳволии халқҳои тоҷику қирғиз, инчунин ба таъмини сулҳу субот дар минтақа мусоидат мекунад.
Масъалаи имзои санадҳо миёни ин ду кишвар аз ҷониби кулли ҷомеаи ҷаҳонӣ, ташкилотҳои байналмилалӣ ва давлатҳои алоҳида гарм истиқбол гирифта шуда ҳамовозии гарму ҷушонро пайдо кардааст. Аз ҷумла, масъалаи мазкур аз ҷониби Дабири кулли Созмони миллали Муттаҳид, Дабири кулли Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил, Федератсияи Россия, ИМА, Ҷумҳурии Мардумии Чин, Туркия, Амороти Муттаҳидаи Араб, Озарбойҷон, Шоҳигарии Баҳрайн, Созмони ҳамкории исломӣ, Қатар, Фаронса, Ҷумҳурии Исломии Эрон ва дигар кишварҳо пазироӣ карда шудаанд. Дар умум, аз ҷониби онҳо изҳори итминон карда шудааст, ин иқдом ба таҳкими пойдорӣ, ҳамкории созанда, инчунин рушд ва сулҳу субот дар сатҳи минтавқавӣ ва байналмилалӣ ба манфиати ду мамлакати дуст ва мардумони онҳо мусоидат намуда, барои манофеи муштарак хидмат хоҳад кард.
Мо иқдоми мазкурро силсилаи идомаи мантиқии амалисозии сиёсати сулҳҷуёна ва дипломатияи созандаи Сарвари давлати тоҷикон бо кишварҳои хориҷ меҳисобем. Бояд зикр намуд, ки Тоҷикистон тавсеаи муносибатҳоро бо кишварҳои Осиёи Марказӣ ва узви Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил аз авлавиятҳои сиёсати хориҷии худ медонад. Аз ҷумла, зимни ироаи Паём ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз аз 28 декабри соли 2024 Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии ҷумҳурӣ» изҳор доштанд, ки стратегияи кишвари мо зимни рушду тавсеаи муносибатҳо бо давлатҳои Осиёи Марказӣ минбаъд низ дар заминаи ҳусни эътимод ва самимият бо ҳадафи мусоидат дар таҳкими фазои сулҳу субот ва таъмин намудани рушду пешрафти муштарак дар минтақа бунёд мегардад.
Ҳамин тариқ, бо ифтихор зикр менамоем, ки маҳз бо шарофати хизматҳои барҷаставу арзандаи таърихии Пешвои муаззами миллат ҳамчун абармарди бузурги саҳнаи сиёсат дар самти таъмини сулҳу амнияти башарӣ ва ҳалли дигар масоили глобалии байналмилалӣ аз ҷониби ҷомеаи ҷаҳонӣ муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамчун Президенти сулҳофар, ваҳдатсаро ва ташаббускору бунёдкор эътироф шудааст. Итминон дорем, ки кохи муҳташами сулҳи тоҷикон, ки бевосита бо дастони ин чеҳраи сиёсии эътирофшудаи сатҳи байналмилалӣ бунёд шудааст, ҳазорсолањо бегазанд хоҳад монд. Бовар дорем, ки таҷрибаи бузурги сулҳофарии Пешвои муаззами тоҷикони ҷаҳон садсолаҳо мавриди омӯзиш, пазириш ва таваҷҷуҳи ҳамешагии давлатҳои олам ва аҳли башар қарор дода шуда, хизматҳои мазкур ҳатман бо ҷоизаи баланди дахлдори байналмилалӣ қадршиносӣ хоҳанд шуд.
Саломзода Исроил Исматулло – муовини декан оид ба таълими факултети ҳуқуқшиносии ДМТ, номзади илмҳои ҳуқуқ, дотсент